Để biết đông trùng hạ thảo loại nào tốt, người mua cần nắm sự khác biệt giữa các loại: đông trùng hạ thảo tự nhiên và nhân tạo, đông trùng hạ thảo tươi và sấy, đông trùng hạ thảo nước và viên nang.
Người mua nên chú ý điều gì khi lựa chọn đông trùng hạ thảo? Đông trùng hạ thảo loại nào tốt giữa nhiều loại đông trùng hạ thảo trên thị trường? Nên sử dụng đông trùng hạ thảo như thế nào để phát huy tốt nhất tác dụng của nó? Những thông tin dưới đây sẽ rất hữu ích cho những ai mong muốn sử dụng đông trùng hạ thảo một cách khoa học, đúng phương pháp, liều lượng và thời gian.
Đông trùng hạ thảo là gì ?
Đông trùng hạ thảo là một loại thảo dược phát triển ở độ cao 3000 – 6000 mét, càng cao đông trùng hạ thảo càng phát triển nên kích thước càng lớn và chất lượng càng tốt. Đông trùng hạ thảo tương đối đắt tiền. Bởi lẽ loại thảo dược này có thể làm cân bằng âm dương, có tác dụng rất tốt trong việc cải thiện khả năng miễn dịch của con người, duy trì sức khỏe và chữa bệnh phổi, thận.
Đông trùng hạ thảo loại nào tốt ?
Đông trùng hạ thảo tự nhiên hay đông trùng hạ thảo nhân tạo tốt hơn ?
Đông trùng hạ thảo tự nhiên là đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis sinh trưởng, phát triển trong môi trường tự nhiên. Đông trùng hạ thảo nhân tạo là chiết xuất từ đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis, Cordyceps militaris, và các loại nấm đông trùng Cordyceps khác được nuôi cấy trong một môi trường nhân tạo mô phỏng và thiết lập theo môi trường tự nhiên mà đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis phát triển, nhưng rất khó để đạt được sự thống nhất hoàn toàn.
Bề ngoài của đông trùng hạ thảo nhân tạo không giống đông trùng hạ thảo tự nhiên mà giống với nấm kim châm (Flammulina velutipes). Và giữa hai loại đông trùng hạ thảo này cũng có sự khác biệt đáng kể về chức năng và hiệu quả lâm sàng. Đông trùng hạ thảo nhân tạo không thể thay thế hiệu quả của đông trùng hạ thảo tự nhiên. Có lẽ vì vậy, chi phí đông trùng hạ thảo nhân tạo thấp và giá rẻ hơn nhiều so với đông trùng hạ thảo tự nhiên.
Dưới đây là một vài sự khác biệt đáng chú ý giữa hai loại đông trùng hạ thảo tự nhiên và đông trùng hạ thảo nhân tạo:
| Đông trùng hạ thảo tự nhiên | Đông trùng hạ thảo nhân tạo | |
| Cấu trúc | Cơ thể đậu quả của đông trùng hạ thảo tự nhiên Cordyceps sinensis có cấu trúc hữu tính và phát triển thông qua quan hệ tình dục. | Sợi nấm Cordyceps đông trùng hạ thảo nhân thảo là cấu trúc vô tính. |
| Thành phần hoạt chất | – Chất dinh dưỡng của cơ thể tự nhiên
– Lượng và tỷ lệ axit amin, nguyên tố vi lượng đều cao hơn đông trùng hạ thảo nhân tạo. Ví dụ: tỷ lệ cordyline trong cơ thể đậu quả và sợi nấm là 9: 1 |
– Chất dinh dưỡng của cơ thể nhân tạo
– Rất khác và không thể so sánh với đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis tự nhiên, chỉ tương tự các loại nấm chúng ta thường ăn |
| Hình dạng | Đông trùng hạ thảo tự nhiên có một phần là cơ thể của sâu và một phần là cơ thể đậu quả của nấm | Đông trùng hạ thảo nhân tạo chỉ là sợi nấm hoặc cơ thể đậu quả của Cordyceps sinensis trên các phương tiện nuôi cấy khác |
| Chu kỳ tăng trưởng | Chu kỳ tăng trưởng của đông trùng hạ thảo Cordyceps sinensis trong môi trường tăng trưởng tự nhiên là 3-5 năm. | Đông trùng hạ thảo Cordyceps militaris được trồng nhân tạo phát triển trong môi trường tăng trưởng đa dạng và không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố phá hoại của môi trường tự nhiên nên một lô có thể được sản xuất trong vòng 2 tháng. |
Đông trùng hạ thảo tươi hay đông trùng hạ thảo sấy tốt hơn ?
Đông trùng hạ thảo mới thu hoạch có độ ẩm cao, thường khoảng 80%. Và như tất cả các loại thảo dược Đông y nói chung, đông trùng hạ thảo sau khi thu hoạch đều cần mang đi sấy kịp thời như một bước chế biến ban đầu để loại bỏ nước có trong dược liệu, giữ cho dược liệu không bị hư hỏng; và giảm bớt thể tích của dược liệu, tạo điều kiện vận chuyển, lưu trữ thuận lợi hơn. Tất nhiên, việc sấy dược liệu có thể làm mất đi hoặc biến tính một số thành phần với mức độ tùy thuộc vào phương pháp sấy. Do đó, vấn đề chúng ta cần quan tâm không phải là đông trùng hạ thảo tươi hay sấy tốt hơn, mà là phương pháp sấy nào phù hợp với đặc tính của đông trùng hạ thảo, tính chất của các hoạt chất bên trong đông trùng hạ thảo.
Hiệu quả của đông trùng hạ thảo liên quan đến nhiệt độ sấy. Ở nhiệt độ cao, các chất chống oxy hóa như cordyline, polysacarit sẽ bị phân hủy và mất hoạt động. Chìa khóa để duy trì axit cordylic, polysacarit và các chất khác trong đông trùng hạ thảo là kiểm soát nhiệt độ chính xác. Chúng ta hãy cùng so sánh các phương pháp sấy đông trùng hạ thảo đang có trên thị trường hiện nay: phơi nắng, sấy khô, và sấy chân không, v.v…:
- Phơi nắng: Loại bỏ bùn, cát trên cơ thể đông trùng hạ thảo mới đào và để khô tự nhiên ở nhiệt độ trên 0 ° C hoặc cao hơn. Độ khô có thể đạt hơn 90%. Vì nhiệt độ khác nhau giữa các buổi sáng, trưa, chiều và tùy thuộc vào khí hậu của vùng cũng như góc chiếu sáng của mặt trời nên hoàn toàn không thể kiểm soát và dự đoán được nhiệt độ sấy đông trùng hạ thảo. Do đó, hiệu quả của phương pháp sấy tự nhiên bằng ánh nắng mặt trời đối với đông trùng hạ thảo là rất kém.
- Sấy khô: Đông trùng hạ thảo sấy khô thường co lại về kích thước (chiều dài và độ dày của đông trùng hạ thảo giảm khoảng 40%, trọng lượng còn chưa đến một nửa so với trước khi sấy) và cứng lại về kết cấu ở mức có thể nghiền nát được, nên sau khi sấy rất khác so với trước khi sấy. Bên trong nó, một số chất bị oxy hóa, hầu hết các thành phần dễ bay hơi sẽ bị mất, một số chất nhạy cảm với nhiệt như protein và vitamin sẽ bị biến tính, các vi sinh vật sẽ mất đi sức sống sinh học của chúng. Nhiệt độ sấy trên 0 ° C, nhưng không vượt quá 40 ° C.
- Sấy chân không: Khác với hai phương pháp sấy ở trên, sấy chân không (còn gọi là sấy đông khô chân không, sấy đông lạnh) là công nghệ sấy ở nhiệt độ thấp, về cơ bản là dưới 0 ° C, tức sản phẩm được đông lạnh. Bởi vì được sấy ở nhiệt độ thấp, vẫn giữ lại độ ẩm nhất định, nên phương pháp này có thể duy trì hình dạng, mùi vị, màu sắc và các thành phần hoạt động ban đầu của đông trùng hạ thảo.
Từ quan điểm kỹ thuật, đông trùng hạ thảo sấy chân không (đông khô, đông lạnh) là loại vượt trội so với các sản phẩm sấy khác như đông trùng hạ thảo phơi nắng, đông trùng hạ thảo sấy khô.
Đông trùng hạ thảo sống, đông trùng hạ thảo hãm nước sôi, đông trùng hạ thảo nghiền bột, đông trùng hạ thảo nấu cháo, đông trùng hạ thảo ngâm rượu hay đông trùng hạ thảo hầm tốt hơn?
Đông trùng hạ thảo không thể được sử dụng tùy ý, phương pháp dùng rất đặc biệt với liều lượng, thời gian thích hợp thì mới phát huy vai trò quan trọng và không lãng phí tiền bạc đối với loại thảo dược này. Có nhiều cách để sử dụng đông trùng hạ thảo, trong đó:
- Đông trùng hạ thảo sống: Đông trùng hạ thảo sống thường là đông trùng hạ thảo mới thu hoạch, chưa được khử trùng bằng nhiệt độ cao nên vẫn chứa một số vi khuẩn. Vì vậy thường không nên sử dụng đông trùng hạ thảo sống.
- Đông trùng hạ thảo hãm bằng nước đun sôi: 3 – 5 con đông trùng hạ thảo thả vào nước trong một bình thủy tinh, đun sôi trong 10 phút rồi đổ ra ly để uống. Tiếp tục đun sôi như vậy và uống cho đến khi màu của nước nhạt hẳn thì ngưng, và ăn luôn những con đông trùng hạ thảo còn lại. Lưu ý, phải uống khi nước vừa sôi chứ không đợi đến khi nước đã nguội.
- Bột đông trùng hạ thảo: Đông trùng hạ thảo nghiền thành bột và đóng gói ở dạng viên nang thuận tiện để mang theo bên mình.
- Đông trùng hạ thảo nấu cháo: Ăn cháo đông trùng hạ thảo khi bụng đói vào buổi sáng rất dễ hấp thụ, mang đến cảm giác thoải mái và có tác dụng bảo vệ dạ dày, sửa chữa những tổn thương do tiêu hóa của dạ dày ngày trước. Khi nấu, hãy dùng 2 gram đông trùng hạ thảo rửa sạch, 1 chén rưỡi kê và lượng gạo vừa đủ nấu cùng nước, với tỷ lệ nước: gạo là 7:1. Lưu ý phải đợi cháo sôi khoảng 20 phút mới cho đông trùng hạ thảo vào nồi khuấy tầm 10 phút đến cho đông trùng hạ thảo nhuyễn hết quyện vào cháo thành một hỗn hợp sệt. Ưu điểm của đông trùng hạ thảo nấu cháo là đông trùng hạ thảo và gạo không những không chống nhau mà còn nhân tác dụng lên nhiều lần đối với việc nuôi dưỡng ngũ tạng.
- Rượu đông trùng hạ thảo: Cách làm rượu đông trùng hạ thảo khá đơn giản, lấy 20 gram đông trùng hạ thảo cho vào một thùng chứa cùng 500 gram rượu vang trắng, đóng kín và ngâm trong 3 ngày. Khi uống, hãy uống 1-2 lần mỗi ngày, mỗi lần 10 gram, để nuôi dưỡng thận, tăng cường phổi, những bệnh tắc mạch, cơ thể yếu, mệt mỏi và ho rất hợp để uống loại rượu thuốc này. Tuy nhiên, nhìn chung người bệnh không nên uống rượu, hoặc nếu có uống để chữa bệnh cũng phải làm theo lời khuyên của bác sĩ.
- Đông trùng hạ thảo hầm súp: Đây cũng là một phương pháp chế biến đông trùng hạ thảo thường được sử dụng, có thể hầm với thịt gà, vịt, ngỗng, bò, cừu, lợn, rùa, cá, v.v. tùy theo sức khỏe của bệnh nhân. Khi hầm súp đông trùng hạ thảo, cho đông trùng hạ thảo đã rửa trước đó 10 – 15 phút vào nồi, hầm với lửa nhỏ và không sử dụng lửa lớn. Bởi lẽ, nhiệt độ cao sẽ phá hủy dinh dưỡng của đông trùng hạ thảo.
Lưu ý, đông trùng hạ thảo tuyệt đối không được hấp. Vì nhiệt độ cao của hơi nước sẽ phá hủy các thành phần tốt trong đông trùng hạ thảo, làm chúng bị bay hơi cùng với hơi nước.
Kết luận
Tóm lại, muốn sử dụng đông trùng hạ thảo để bồi bổ sức khỏe, trước hết phải biết đông trùng hạ thảo loại nào tốt. Ngoài ra, dù là sử dụng loại đông trùng hạ thảo nào, cũng cần tiêu thụ một liều lượng phù hợp: 1-3 gram mỗi ngày để bồi dưỡng, 2-5 gram mỗi ngày để trị bệnh. Tuy nhiên, nếu cơ thể hấp thụ kém đông trùng hạ thảo, nên xem xét tăng liều dùng lên gấp 2-3 lần nhưng không vượt quá 9 gram mỗi ngày.